Metody diagnostyki suchości jamy ustnej w gabinecie stomatologicznym

Suchość jamy ustnej, znana również jako kserostomia, to stan, w którym gruczoły ślinowe nie produkują wystarczającej ilości śliny. Może prowadzić do licznych problemów zdrowotnych, takich jak próchnica, choroby dziąseł, nieprzyjemny zapach z ust czy trudności w mówieniu i przełykaniu. Wczesna diagnostyka suchości jamy ustnej w gabinecie stomatologicznym jest kluczowa dla skutecznego leczenia i zapobiegania powikłaniom. W tym artykule przedstawiamy, jakie metody diagnostyczne stosują stomatolodzy w celu identyfikacji i oceny kserostomii.

Przyczyny i objawy suchości jamy ustnej

Suchość jamy ustnej może być wynikiem różnych czynników, takich jak przewlekłe choroby, przyjmowanie niektórych leków, odwodnienie, palenie papierosów czy radioterapia w obrębie głowy i szyi. Problemy z wydzielaniem śliny często występują u osób starszych, ale mogą również dotyczyć młodszych pacjentów z zaburzeniami hormonalnymi lub autoimmunologicznymi, takimi jak zespół Sjögrena.

Objawy suchości jamy ustnej mogą być różnorodne i obejmować uczucie lepkości w ustach, trudności w przełykaniu, pieczenie języka, pękanie kącików ust oraz częste infekcje jamy ustnej. Wiele osób z kserostomią skarży się również na zaburzenia smaku oraz problemy z protezami dentystycznymi.

Czy można obiektywnie zdiagnozować suchość jamy ustnej?

Pacjenci często zgłaszają subiektywne odczucie suchości w ustach, ale nie zawsze jest ono związane z rzeczywistym niedoborem śliny. Dlatego w gabinet stomatologiczny Warszawa Ochota stosuje się różne metody diagnostyczne, które pozwalają na obiektywną ocenę funkcji gruczołów ślinowych. Diagnostyka suchości jamy ustnej obejmuje zarówno badania kliniczne, jak i testy laboratoryjne, które pozwalają określić stopień i przyczynę problemu.

Metody diagnostyki suchości jamy ustnej

W celu dokładnej diagnozy kserostomii stomatolodzy wykorzystują kilka różnych technik oceny ilości i jakości śliny oraz stanu tkanek jamy ustnej. Oto najczęściej stosowane metody:

• Wywiad lekarski i ocena objawów klinicznych – lekarz przeprowadza szczegółowy wywiad dotyczący przyjmowanych leków, chorób przewlekłych oraz stylu życia pacjenta. Następnie ocenia wizualnie stan błony śluzowej, języka i dziąseł, szukając oznak suchości, takich jak zaczerwienienia, pęknięcia czy zmniejszona obecność śliny na powierzchni jamy ustnej.
• Test wydzielania śliny (sialometria) – pozwala na ilościową ocenę produkcji śliny. Może być przeprowadzony w spoczynku (ślinienie bez stymulacji) lub po pobudzeniu gruczołów ślinowych (np. poprzez żucie parafiny). Pacjent przez określony czas zbiera ślinę do specjalnego pojemnika, a następnie lekarz mierzy jej objętość. Za normę uznaje się wydzielanie śliny w ilości 0,3–0,4 ml/min w stanie spoczynku i powyżej 1,0 ml/min po stymulacji.
• Test Saxona – polega na żuciu sterylnej gazy przez określony czas i ocenie ilości wchłoniętej śliny. Jest prostym i nieinwazyjnym testem, który pozwala na szybkie wykrycie obniżonej funkcji gruczołów ślinowych.
• Test Schirmera zmodyfikowany dla jamy ustnej – metoda stosowana w diagnostyce zespołu Sjögrena. Polega na umieszczeniu specjalnych pasków bibuły w przedsionku jamy ustnej i mierzeniu ilości wydzielonej śliny w określonym czasie.
• Sialografia – badanie obrazowe wykorzystujące środek kontrastowy wprowadzany do przewodów ślinowych. Pozwala na ocenę struktury gruczołów ślinowych oraz wykrycie ewentualnych zwężeń lub niedrożności przewodów ślinowych.
• Ultrasonografia gruczołów ślinowych – stosowana w celu wykrycia stanów zapalnych, kamicy ślinianek lub nowotworów, które mogą wpływać na produkcję śliny. Jest bezpiecznym i nieinwazyjnym badaniem, które dostarcza cennych informacji o kondycji ślinianek.
• Biopsja gruczołów ślinowych – wykonywana w przypadku podejrzenia chorób autoimmunologicznych, takich jak zespół Sjögrena. Polega na pobraniu niewielkiego fragmentu tkanki ślinianki wargowej i ocenie histopatologicznej pod kątem obecności nacieków zapalnych.
• Ocena składu śliny – analiza laboratoryjna może obejmować pomiar pH, stężenia jonów wapnia, białek oraz obecności markerów zapalnych. Nieprawidłowe wartości mogą wskazywać na zaburzenia funkcji gruczołów ślinowych i zwiększone ryzyko próchnicy.

Jak postępować po diagnozie suchości jamy ustnej?

Po potwierdzeniu diagnozy lekarz stomatolog dobiera odpowiednie leczenie w zależności od przyczyny kserostomii. Jeśli suchość jamy ustnej jest skutkiem ubocznym przyjmowanych leków, możliwe jest dostosowanie terapii farmakologicznej we współpracy z lekarzem prowadzącym. W przypadkach związanych z chorobami ogólnoustrojowymi konieczne może być wdrożenie leczenia specjalistycznego.

Leczenie objawowe obejmuje stosowanie środków nawilżających jamę ustną, takich jak sztuczna ślina, żele lub spraye zwiększające produkcję śliny. W niektórych przypadkach lekarz może zalecić preparaty pobudzające funkcję gruczołów ślinowych, np. tabletki zawierające pilokarpinę.

Ważnym elementem terapii jest także dbanie o odpowiednią higienę jamy ustnej. Osoby z kserostomią powinny stosować pasty do zębów o niskiej zawartości fluoru, unikać alkoholu w płynach do płukania ust oraz regularnie nawilżać błonę śluzową poprzez picie wody i żucie bezcukrowych gum stymulujących wydzielanie śliny.

Czy suchość jamy ustnej można skutecznie leczyć?

Suchość jamy ustnej to problem, który wymaga dokładnej diagnostyki i kompleksowego podejścia do leczenia. Współczesne metody diagnostyczne, takie jak sialometria, sialografia czy analiza składu śliny, pozwalają na precyzyjne określenie przyczyny problemu i wdrożenie odpowiednich działań terapeutycznych. Wczesna diagnoza zwiększa szanse na skuteczne leczenie i minimalizuje ryzyko powikłań, takich jak próchnica czy choroby dziąseł. Regularne wizyty u stomatologa oraz odpowiednia profilaktyka pomagają kontrolować objawy kserostomii i poprawiają komfort życia pacjentów.